Πώς διενεργείται ο προσυμπτωματικός έλεγχος;
Η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) είναι μια ηλεκτρονική διαδικασία απεικόνισης με ακτίνες Χ που παράγει λεπτομερείς εικόνες, ή σαρώσεις περιοχών στο εσωτερικό του σώματος. Επειδή η σάρωση παράγει πολλαπλές εικόνες από διαφορετικές γωνίες, μπορεί να δείξει τόσο δισδιάστατες (2D) όσο και τρισδιάστατες (3D) εικόνες τυχόν παθολογίας στο θώρακα. Οι απεικονίσεις LDCT είναι πιο λεπτομερείς από μια συμβατική ακτινογραφία.
Η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) είναι μια ανώδυνη και μη επεμβατική διαδικασία- χωρίς τη χρήση σκιαγραφικού, ενέσεων ή λήψης ουσίας από το στόμα.
Η σάρωση LDCT διαρκεί λιγότερο από ένα λεπτό. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο ασθενής ξαπλώνει εντελώς ακίνητος στο κρεβάτι της αξονικής τομογραφίας. Ανάλογα με τον σαρωτή, είτε το κρεβάτι περνάει αργά μέσα από το κέντρο του σαρωτή είτε το κρεβάτι παραμένει ακίνητο ενώ ο σαρωτής κινείται γύρω από τον ασθενή. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ενδέχεται να ακούγονται ήχοι που μοιάζουν με βουητά. Ορισμένες φορές κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο τεχνικός που χειρίζεται τον εξοπλισμό θα ζητήσει από τον ασθενή να κρατήσει την αναπνοή του- έτσι αποφεύγεται το θάμπωμα των εικόνων.
Η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) μπορεί να παρέχει πολύ λεπτομερείς πληροφορίες, όπως το μέγεθος, το σχήμα ή τη θέση μιας αλλοίωσης, χωρίς, ωστόσο, να μπορεί να διαγνώσει αν μια αλλοίωση είναι καρκίνος ή όχι.
Αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) – η διαδικασία
Η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) είναι μια ηλεκτρονική διαδικασία απεικόνισης με ακτίνες Χ που παράγει λεπτομερείς εικόνες, ή σαρώσεις περιοχών στο εσωτερικό του σώματος. Επειδή η σάρωση παράγει πολλαπλές εικόνες από διαφορετικές γωνίες, μπορεί να δείξει τόσο δισδιάστατες (2D) όσο και τρισδιάστατες (3D) εικόνες τυχόν παθολογίας στο θώρακα. Οι απεικονίσεις LDCT είναι πιο λεπτομερείς από μια συμβατική ακτινογραφία.
Η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) είναι μια ανώδυνη και μη επεμβατική διαδικασία- χωρίς τη χρήση σκιαγραφικού, ενέσεων ή λήψης από το στόμα.
Η σάρωση LDCT διαρκεί λιγότερο από ένα λεπτό. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο ασθενής ξαπλώνει εντελώς ακίνητος στο κρεβάτι της αξονικής τομογραφίας. Ανάλογα με τον σαρωτή, είτε το κρεβάτι περνάει αργά μέσα από το κέντρο του σαρωτή είτε το κρεβάτι παραμένει ακίνητο ενώ ο σαρωτής κινείται γύρω από τον ασθενή. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ενδέχεται να ακούγονται ήχοι που μοιάζουν με βουητά. Ορισμένες φορές κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο τεχνικός που χειρίζεται τον εξοπλισμό θα ζητήσει από τον ασθενή να κρατήσει την αναπνοή του, ώστε να αποφεύγεται το θάμπωμα των εικόνων.
Η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) μπορεί να παρέχει πολύ λεπτομερείς πληροφορίες, όπως το μέγεθος, το σχήμα ή τη θέση μιας αλλοίωσης, χωρίς, ωστόσο, να μπορεί να διαγνώσει αν μια αλλοίωση είναι καρκίνος ή όχι.
Είναι καλό να γνωρίζουμε..
Παρά τα οφέλη της εξέτασης για τον καρκίνο του πνεύμονα που περιλαμβάνουν μειωμένη θνησιμότητα από τη νόσο και από τη θεραπεία για τον καρκίνο του πνεύμονα και βελτίωση της ποιότητας ζωής, υπάρχουν ορισμένα μειονεκτήματα και κίνδυνοι, όπως:
- τυχόν ύποπτα ευρήματα που πρέπει να ελεγχθούν είτε με άλλη σάρωση είτε με βιοψία, στη συντριπτική πλειοψηφία τους δεν είναι καρκινικά.
- δεν εντοπίζονται πολύ μικροί καρκινικοί όγκοι ή καρκινικοί όγκοι που είναι καλυμμένοι πίσω από άλλα σημεία του θώρακα
- η έκθεση του ασθενή σε μικρή ποσότητα ακτινοβολίας. Αν και πρόκειται για μικρότερη δόση από εκείνη μιας τυπικής αξονικής τομογραφίας, οι πολλαπλές LDCT μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη έκθεση σε ακτινοβολία. Οι υψηλές δόσεις έκθεσης σε ακτινοβολία μπορεί να οδηγήσουν σε άλλους τύπους καρκίνου στο μέλλον.
- ανιχνεύονται όγκοι που δεν θα γίνονταν προβληματικοί. Τέτοιοι όγκοι μπορεί να είναι νωθροί (όγκοι που αναπτύσσονται αργά και μπορεί να μην απαιτούν πάντα θεραπεία)
- πιθανό κόστος για τον ασθενή που δεν καλύπτεται από την ασφάλειά του
- πιθανό άγχος κατά την αναμονή των αποτελεσμάτων των εξετάσεων
- ο προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να γίνει μόνο σε δομές που μπορούν να διενεργήσουν την αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας ( LDCT), οπότε ο ασθενής ίσως χρειαστεί να ταξιδέψει για να κάνει την εξέταση.
- Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας ( LDCT) μπορεί να εντοπίσει άλλα μη φυσιολογικά ευρήματα σε ιστούς εκτός των πνευμόνων (τυχαία μη πνευμονικά ευρήματα). Αυτά τα ευρήματα πρέπει να παρακολουθούνται από τον θεράποντα ιατρό σας.
Τι σημαίνει κοινή λήψη αποφάσεων; Γιατί είναι σημαντική για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα;
Ιδανικά, η απόφαση για τον προσυμπτωματικό έλεγχο θα πρέπει να λαμβάνεται από κοινού από τον ασθενή και τον γιατρό πρωτοβάθμιας περίθαλψης ή τον πνευμονολόγο του ασθενή. Ο γιατρός γνωρίζει καλύτερα το ιστορικό του ασθενούς και τους πιθανούς παράγοντες κινδύνου και μπορεί να προτείνει στον ασθενή το κατάλληλο διαγνωστικό κέντρο. (Ορισμένα διαγνωστικά κέντρα απαιτούν εκ των προτέρων ιατρικό παραπεμπτικό για τη διενέργεια εξέτασης. Άλλα διενεργούν αξιολόγηση, που ονομάζεται εκτίμηση κινδύνου, χωρίς παραπεμπτικό για να καθορίσουν αν το ιστορικό και οι παράγοντες κινδύνου ενός ασθενούς δικαιολογούν την εξέταση.) Στις περισσότερες περιπτώσεις, πριν ξεκινήσει ο προσυμπτωματικός έλεγχος, απαιτείται προσωπική επίσκεψη στον γιατρό πρωτοβάθμιας περίθαλψης ή στον πνευμονολόγο σας. Κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης, ο γιατρός θα σας ζητήσει συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με την τρέχουσα και την προηγούμενη χρήση τσιγάρων και μαζί θα συζητήσετε τα οφέλη και τις βλάβες της αξονικής τομογραφίας πνευμόνων και της συμβουλευτικής για τη διακοπή του καπνίσματος. Αυτή η επίσκεψη αποκαλείται επίσκεψη κοινής λήψης αποφάσεων. Οι πληροφορίες που θα συγκεντρωθούν και θα καταγραφούν (ιατρικός φάκελος) θα καθορίσουν την επιλεξιμότητα για τον προσυμπτωματικό έλεγχο με την αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT).
Πνευμονικοί όζοι
Οι αλλοιώσεις που ανιχνεύονται με την αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) είναι γνωστές ως πνευμονικοί όζοι.
Οι όζοι είναι όγκοι ιστών που εμφανίζονται ως λευκές σκιές στρογγυλού ή ωοειδούς σχήματος. Οι όζοι του πνεύμονα είναι πολύ συχνοί και οι περισσότεροι δεν είναι καρκινικοί. Είναι αξιοσημείωτο πως μόνο το 4% περίπου των όζων που ανιχνεύονται με τον προσυμπτωματικό έλεγχο είναι καρκινικοί.
Ένας όζος χαρακτηρίζεται από:
Μέγεθος: Οι όζοι μετρώνται σε χιλιοστά (mms). Πολλοί όζοι είναι πολύ μικροί, περίπου στο μέγεθος ενός μπιζελιού (γύρω στα 5 mm).
Σχήμα: Οι όζοι του πνεύμονα μπορεί να έχουν λεία επιφάνεια ή να έχουν ανομοιόμορφες επιφάνειες λόγω της παρουσίας ακανθών (αιχμές ή σημεία) ή λοβίων (η εμφάνιση πολλών στρογγυλεμένων όζων μαζί). Οι περισσότεροι από τους ακανθώδεις ή λοβωτούς όζους είναι καρκινικοί.
Πυκνότητα: Οι όζοι του πνεύμονα χαρακτηρίζονται ανάλογα με το πόσο συμπαγείς ή ασαφείς -πόσο πυκνοί- εμφανίζονται σε μια απεικόνιση LDCT. Χαρακτηρίζονται ως συμπαγείς, μη συμπαγείς ή μερικώς συμπαγείς:
- Οι συμπαγείς όζοι είναι οι πιο πυκνοί και εμφανίζονται παρόμοια με τον τρόπο που εμφανίζονται οι μύες. Οι συμπαγείς όζοι είναι ο τύπος όζων που ανιχνεύεται συχνότερα.
- Οι μη συμπαγείς όζοι φαίνονται πιο ασαφείς. Εξαιτίας της όψης τους, αναφέρονται επίσης ως όζοι δίκην “θαμβής υάλου”. Αυτοί θεωρούνται οι λιγότερο πιθανοί να είναι καρκινικοί.
- Οι μερικώς συμπαγείς όζοι έχουν επίσης ασαφή εμφάνιση, αλλά έχουν τόσο συμπαγείς όσο και μη συμπαγείς (θαμβής υάλου) περιοχές. Οι μερικώς συμπαγείς όζοι θεωρούνται οι πιο πιθανοί να είναι καρκινικοί.
Ποιοι είναι οι λόγοι εμφάνισης των πνευμονικών όζων;
Η εμφάνιση πνευμονικών όζων είναι συχνή για διάφορους λόγους, εκτός από τον καρκίνο του πνεύμονα. Οι περισσότεροι πνευμονικοί όζοι δεν είναι καρκινικοί. Οι λόγοι εμφάνισης πνευμονικών όζων,πλην του καρκίνου του πνεύμονα,περιλαμβάνουν:
Λοιμώξεις: Οι βακτηριακές και μυκητιασικές λοιμώξεις μπορεί να προκαλέσουν έναν όζο στον πνεύμονα, που ονομάζεται κοκκίωμα, το οποίο είναι μια μικρή συστάδα κυττάρων που σχηματίζεται μετά τη λοίμωξη ως αποτέλεσμα της φλεγμονής. Παραδείγματα βακτηριακών λοιμώξεων περιλαμβάνουν το μυκοβακτηρίδιο (Mycobacteriumtuberculosis ή Mycobacteriumavium-intracellulare). Παραδείγματα μυκητιασικών λοιμώξεων περιλαμβάνουν την ιστοπλάσμωση και την κοκκιδιοειδομυκητίαση.
Μη μολυσματικές αιτίες: Η σαρκοείδωση -που προκαλεί κοκκιώματα στους πνεύμονες και σε άλλα μέρη του σώματος- και η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορούν επίσης να προκαλέσουν όζους στους πνεύμονες.
Νεοπλάσματα: Τα νεοπλάσματα αναφέρονται σε οποιεσδήποτε ανώμαλες αναπτύξεις- μπορεί να είναι είτε καρκινικές είτε μη καρκινικές. Ο πιο κοινός τύπος καλοήθους νεοπλάσματος είναι το αμάρτωμα.
Τι συμβαίνει εάν εντοπιστεί όζος στον πνεύμονα κατά τη διάρκεια του προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο του πνεύμονα;
Η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) μπορεί να ανιχνεύσει τους πνευμονικούς όζους -μικρούς και στρογγυλούς ή ωοειδείς όγκους ιστών στον πνεύμονα που εμφανίζονται με λευκό χρώμα στην εξέταση- με μεγάλη ακρίβεια. Ωστόσο, δεν υποδεικνύει εάν ο όζος είναι καρκινικός ή όχι. Οι πνευμονικοί όζοι σχετίζονται με λοιμώδεις και φλεγμονώδεις νόσους καθώς και με τον καρκίνο του πνεύμονα. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι περισσότεροι πνευμονικοί όζοι που ανιχνεύονται με αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) είναι καλοήθεις, δηλαδή μη καρκινικοί.
Η αρχική εξέταση είναι γνωστή ως βασικός έλεγχος. Όλες οι επόμενες αξονικές τομογραφίες χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT), γνωστές ως εξετάσεις παρακολούθησης, συγκρίνονται με τη βασική εξέταση για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει λόγος υποψίας για καρκίνο του πνεύμονα. Το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, τα χαρακτηριστικά του όζου και η ταχύτητα ανάπτυξης του καθορίζουν την φροντίδα παρακολούθησης.
Με βάση την ανίχνευση του πνευμονικού όζου κατά τη διάρκεια του βασικού ελέγχου, το NCCN® συνιστά τα εξής:
Εάν δεν ανιχνευθεί όζος κατά τον εν λόγω έλεγχο, η επόμενη αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT) θα πρέπει να γίνει σε 12 μήνες, με πρόσθετη παρακολούθηση κάθε επόμενους 12 μήνες. Ο γιατρός θα καθορίσει πόσες εξετάσεις παρακολούθησης χρειάζεται ο ασθενής.
Εάν εντοπιστούν ένας ή περισσότεροι όζοι κατά τον βασικό έλεγχο, μπορεί να ενδείκνυται η διενέργεια πρόσθετων εξετάσεων (συμπεριλαμβανομένης της αξονικής τομογραφίας ή/και PET/CT για να υπάρχει σαφής εικόνα των όζων και της γενικής κατάστασης μέσα στο σώμα) ή η διενέργεια LDCT παρακολούθησης νωρίτερα από τους 12 μήνες. Ο τύπος της παρακολούθησης που συνιστάται -και ο χρόνος της παρακολούθησης μέσω αξονικής τομογραφίας χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT)- βασίζεται σε διάφορους παράγοντες:
Μέγεθος: Όσο μεγαλύτερος είναι ο όζος, τόσο πιο συχνή είναι η παρακολούθηση. Οι όζοι με διάμετρο ίση ή μικρότερη των 5 mm μας ανησυχούν λιγότερο.
Πυκνότητα: Η πυκνότητα αναφέρεται στο πόσο συμπαγής είναι ο όζος. Αυτό προσδιορίζεται από το πόσο καλά περνούν μέσα από αυτόν οι ακτίνες Χ της LDCT. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι όζοι που είναι συμπαγείς και μερικώς συμπαγείς προκαλούν μεγαλύτερη ανησυχία για καρκίνο του πνεύμονα από εκείνους που δεν είναι συμπαγείς.
Θέση: Οι όζοι που βρίσκονται στους ανώτερους λοβούς του πνεύμονα είναι πιο πιθανό να είναι καρκινικοί.
Ρυθμός ανάπτυξης: Οι όζοι που αναπτύσσονται ταχύτερα είναι πιθανότερο να είναι καρκινικοί. Ο ρυθμός ανάπτυξης ενός όζου μπορεί να υπολογιστεί εξετάζοντας το μέγεθος του όζου στις σαρώσεις παρακολούθησης.
Ιατρικό ιστορικό: Η ομάδα υγειονομικής περίθαλψης εξετάζει την παρουσία παραγόντων κινδύνου καρκίνου του πνεύμονα, συμπεριλαμβανομένης της ηλικίας και του οικογενειακού ιστορικού καρκίνου του πνεύμονα.
Εάν κατά την αρχική εξέταση ή κατά τη διάρκεια LDCT παρακολούθησης, τα χαρακτηριστικά ενός όζου τον καθιστούν ιδιαίτερα ανησυχητικό για καρκίνο του πνεύμονα, θα γίνει είτε βιοψία είτε χειρουργική αφαίρεση του όζου για να επιβεβαιωθεί εάν ο όζος είναι καρκινικός. Εάν ο ασθενής έχει όντως καρκίνο του πνεύμονα, ενδέχεται να χρειαστούν περαιτέρω εξετάσεις για τον προσδιορισμό του σταδίου. Για τους ασθενείς σε πρώιμο στάδιο, η θεραπεία θα είναι χειρουργική επέμβαση ή στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος (SBRT). Για τους ασθενείς προχωρημένου σταδίου, η θεραπεία θα ξεκινήσει, ιδανικά αφού πραγματοποιηθεί ολοκληρωμένη εξέταση βιοδεικτών και καταρτιστεί εξατομικευμένο σχέδιο θεραπείας.
Το Αμερικανικό Κολλέγιο Ακτινολογίας έχει αναπτύξει ένα σύστημα βαθμολόγησης που ονομάζεται Lung CT Screening Reporting & Data System® (Lung-RADS®) για την τυποποίηση του τρόπου αναφοράς των αποτελεσμάτων των αξονικών τομογραφιών, ώστε να μειωθεί η σύγχυση στις ερμηνείες των αξονικών τομογραφιών για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα και να βελτιωθούν οι αξονικές τομογραφίες παρακολούθησης και η περίθαλψη.
Όσο υψηλότερη είναι η βαθμολογία, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ο όζος να είναι καρκινικός και να απαιτείται παρακολούθηση. Προς το παρόν δεν αναφέρονται όλα τα αποτελέσματα της LDCT στο Lung-RADS®.
Τελευταίες εξελίξεις στον προσυμπτωματικό έλεγχο
Οι εξελίξεις στις τεχνικές απεικόνισης, όπως η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT), έχουν βελτιώσει τις πιθανότητες έγκαιρης ανίχνευσης του καρκίνου του πνεύμονα.
Οι ερευνητές συνεχίζουν να αναζητούν άλλες τεχνικές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον εντοπισμό του καρκίνου του πνεύμονα σε πρώιμο στάδιο. Μελετώνται πιο ευαίσθητες εξετάσεις που μπορούν να βρουν ενδείξεις καρκίνου του πνεύμονα στα πτύελα ή στο αίμα, ακόμη και πριν ο καρκίνος φανεί στην αξονική τομογραφία.
Επιπλέον, ερευνάται αν η εξέταση βιοδεικτών μπορεί να προσδιορίσει ποιοι ασθενείς έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα.